Сэтгүүлч, орчуулагч Б.Наминчимэд Хүннүгийн шаньюй нар Хятадтай “Энх ургийн гэрээ” байгуулж их бэлэг сэлтийн хамт хятад хатан авдаг болж, үндэс угсаагаа хятаджуулснаас болж Хүннү эзэнт гүрний дотор хятад гаралтай ханхүү нар бослого гаргаж Хүннүг өмнөд, умард гэж хоёр хуваан мөхөөсөн тухай бичсэн байсан. Энэ бол өнөөгийн хятадуудын бахархан ярьж, бичдэг үнэн түүх юм.
Гэтэл хожмын Монголын Их Юань гүрэн яг дээрхийн адил мөхжээ. Юань гүрний эзэн хаан Тогоонтөмөр Солонгосоос Ки нэрт хатан авч, Чингисийн алтан ургийн ёсыг зөрчсөн аж. Тогоонтөмөрөөс өмнө Юань гүрний хаад олон улс үндэстнээс үй олон татвар эм авдаг байсан ч хатан авахдаа зөвхөн Хонгирад, Ойрад, Мэргид гэх мэт язгуурын монгол овог аймгуудаас авдаг ёстой байжээ. Гэтэл Монголын эзэнт гүрэнд мянга мянган охид хүүхнээрээ татвар эмийн алба барьж байсан зальт солонгосчууд Тогоонтөмөрийг толгойг эргүүлж байгаад Ки хэмээх нэгэн солонгос эмийг хатан болгосон нь Өлзийхутаг хатан гэгдэх болжээ.
Юань гүрний хүн ам нь 4 зэрэгт хуваагдаж байсан бөгөөд тэргүүн зэрэгт монголчууд, хоёрдугаар зэрэгт баруун зүгийн өнгөт нүдтэнгүүд, гуравдугаар зэрэгт хойд хятад, солонгос, зүрчид, дөрөв буюу хамгийн доод зэрэгт өмнөд хятадууд орж байжээ. Гэтэл Юань гүрний 3-р зэрэгт ордог улсаас хатан авсан нь Монгол ноёдын дургүйцлийг ихээр хүргэсэн байна. Гэвч толгой нь эргэсэн Тогоонтөмөр зөрж байгаад солонос эмийг хатны зэрэгт авчээ. Ки хатан Монголын хааны ордонд ирснээр Тогоонтөмөр хааныг архи, зугаа цэнгэлд автуулж, сүүлдээ хаан Тогоонтөмөр нь Ки хатны хорт явуулгаар төр гүрний хэргээс бүрэн хөндийрч, Монгол хатан болон Монгол жанжид түшмэдтэйгээ муудан түнжин хагаралдаж, монгол жанжид нь Тогоонтөмөрийг эсэргүүцэн бослого гаргах болсон байна.
Ийнхүү Юань гүрний дотор самуун үүсэж, мөхлийн замдаа орсон байна. Юань улсыг Хятадын “улаан алчууртны” бослого биш, харин Солонгос хатны ордны хуйвалдаан мөхөөжээ. Тогоонтөмөрийг нас барсны дараа Ки хатны зальт явуулгаар түүнээс гарсан хагас солонгос цустай Аюуширдар Тогоонтөмөрыг залгамжилж, түүнийг мөн солонгос цустөй Төгстөмөр гэгч залгамжилжээ. Тэдний үед Юань гүрэн дайснууддаа бүрэн ялагдаж, Монгол нь дотоодын дуусашгүй хагарал тэмцэл, үймээн самуунд автжээ. Ингэж агуу Чингис хааны байгуулсан Монголын эзэнт гүрний хаан ширээнд харь гаралтай этгээдүүд хаан сууснаар Монголын эзэнт гүрэн дахин хэзээ ч сэхэхгүйгээр хоорондоо эв эвдэрсээр, эцэстээ Манжийн хоол болж дууссан байна.
Саяхан солонгосчууд “Бүргэдийн дэвэлттэй бүсгүй” гэдэг олон ангит кино хийж, Монголын эзэнт гүрнийг мөхөөсөн Ки хатнаа алдаршуулж, арчаагүй Тогоонтөмөр болон монголчуудыг шоолж суудаг болжээ. Солонгосчууд ийм л хорлонтой хүмүүс дээ.
Discussion about this post