“…Жу ирэв”-ийн дараах улс төр буюу “ичигсэд” хөдөлсний учир

Энэ хаврын улс төр хачин намуухан өнгөрөх шинжтэй байв. Учир нь нүүрсний хулгай, Хөгжлийн банк, тусгай сангууд гээд том хулгайтай төр ч, хуулийнхан ч тэмцэж байгаа юм. Үүнийг олон нийт ихээхэн дэмжиж байгаа билээ. Тиймээс “хаврын улс төр”-гүйгээр хуучин тооллын хавар ч дуусах дөхөж байлаа. Гэтэл хэдхэн хоногийн өмнөөс “…Яав, ийв” гэтэл бужигнаад явчихлаа. Энэ бужигнааны ихэнх нь хөшигний ард өрнөж байна. Гэвч ямар ч зүйлийг Монголд нууцлахад хэцүү л дээ. Шулуухан хэлэхэд, хаврын улс төр гэж болохуйц хөшигний ардах үйл явдлууд Жу буюу Т.Бадамжунайг ирснээс хойш идэвхижлээ. Жу-г цагдан хорих хугацаа ирэх долоо хоногийн сүүлчээр дуусна. Тэр Монголд ирээд сар шахам болж байна гэсэн үг.

Тодруулбал, Жу-ийн амнаас нэр нь унах хүмүүс ойрд уулзалдаад, нэгдэн нягтрах талаар тохиролцоонд хүрсэн байна. Үүнд, С.Зоригийг хөнөөсөн хэрэг, “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг хууль бусаар худалдаж авсан хэрэг, “60 тэрбум”-ын хэрэг, газрын наймаа, нүүрсний хулгай зэрэгт холбоотой хүмүүсийг бодчиход болох аж. Өөрөөр хэлбэл, “…Жу ирэв” гэсний дараа хэдэн жил сураг чимээгүй “ичээтэй” байсан нөхдүүд хөдөлгөөнд ороод эхэлжээ. Ер нь бол Жу өөрөө ч нэлээд зүйл “найруулдаг, тэр утгаараа олон хүн хамаатай гээд зарим хүн бараг хэлчихсэн байна. Б.Хурц л гэхэд “…Т.Бадамжунай тийм муу хүн бол биш. Тэр хүн бол том босс байсан. …Тэр сайн менежер. МАН-ын зовлон, жаргалын менежер байхгүй юу. Тэрийг нь би бол сайн гадарлаж байна” гэсэн юм.

С.Зоригийг хөнөөсөн хэрэг дахин задарлаа. Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа хоёр цагаадлаа. Хэргийн эзэнгүй болов. Угаасаа гүйцэтгэсэн этгээдүүдээр нь Т.Чимгээ, Б.Содномдаржаа хоёрыг “тодруулсан” ч захиалагч нь олдоогүй байсан юм. Тэгэхээр энэ хэргийг ямар түвшинд яаж шалгах нь вэ гэдэг заавал анхаарал татна. Хэргийг мөрдөх шинэ ажлын хэсэг байгуулагджээ. Багагүй хугацаанд ажиллачихжээ. ЭЦА-ны дарга Т.Сүхболд ахалж байгаа юм байна. Энэ ажлын хэсэг л “юм” дуулгаж магадгүй гэдгийг эх сурвалжууд хэлж байна.

Гэхдээ Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн цагаан сараар Үндэсний телевизэд ярьсныг зорилготойгоор сануулъя. Тэрбээр “…С.Зоригийг хөнөөсөн хэрэг “Эрдэнэт”-тэй холбоотой л асуудал байдаг. Гайхахаар байгаа биз. 1998 он буюу 25 жилийн өмнөхийг буцаагаад ухраагаад яг тэр үеийн баримт бичгүүдийг нь үзэхэд “Эрдэнэт”-д онцгой дэглэм тогтоочихсон байдаг. Тэр үед С.Зориг Дэд бүтцийн сайд байсан. “Эрдэнэт”-ийн удирдлага солигдох процесс явж байсан. Гэтэл тэнд зөрчлүүд үүссэн” гэж мэдэгдсэн шүү. Маш ноцтой юм. Гол нь энэ нөхөр өнөөдөр Ерөнхий сайдаар ажиллаж байна. Буухаас нь өмнө нэг тийш болж, жинхэнэ хэрэгтнүүд илэрч мэдэх л юм. Гэхдээ тэр болтол их олон үйл явдал болно доо. Тэрийг мэдсэн нөхдүүд сандраад утуулсан оготно шиг л гүйлдэж байна. Их сонин сонин хүмүүс сандраад эхэлсэн байдаг шүү.

“Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг хууль бусаар худалдаж авсан. Энэ талаар бүгд мэднэ. 2016 оноос хойш яригдаж, 2019 оноос засаг, хууль хоёр хавсран тодорхой шийдвэрүүдийг гаргасан. Гэхдээ сүүлийн бараг дөрвөн жил гацлаа. Яасан бэ гэхээр Д.Эрдэнэбилэг нарын 10 гаруй хүнд холбогдох хэрэг НПГ дээр байж байж, өнгөрсөн долоо хоногт тогтоосон харьяаллын дагуу анхан шатны шүүх рүү “явсан” байна. Прокурор дээр яагаад ингэж удсан бэ гэхээр “…Тэр үед Ерөнхий сайд байсан Ч.Сайханбилэг байхгүй учраас” гээд “барьчихсан” байгаа юм. Ерөөсөө энэ хэрэгт ганц Д.Эрдэнэбилэг буруутахгүй.  “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг түүний нэрээр авахад улс төрийн дэмжлэг үзүүлсэн гол хүмүүс холбогдоно. Тухайн үед тийм хэмжээний дэмжлэг үзүүлэх чадалтай явсан хүмүүс гэсэн үг. Одоогоор зарим нь татагдаагүй л явж байгаа юм байна лээ.

Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэг эх орноосоо “нисээд” дөрөв дэх жилийнхээ нүүрийг үзэж байна. Мөнгөтэй, гэвч харийн нутагт ийм удах нь монгол хүнд ямар байгаа нь ойлгомжтой. Америк тулдаа л манай “Шувуу”-ныханд бариад өгчихгүй байх шиг байгаа юм. Гэхдээ “Шувуу” ажиллагаа эхэлснээр Ч.Сайханбилэгийн нөхцөл байдал улам л хүндэрч байх өндөр магадлалтай. Тийм мэдээлэл ч байна. Пасспорт хүчингүй, данс битүүмжлэгдэнэ гэдэг бол шууд утгаараа бүх “хөдөлгөөн” нь хориг, хяналтад орчихож байгаа аж. “Шувуу”-нууд бүгд тийм байна. Ч.Сайханбилэг ч ялгаагүй. Түүний тухайд ингээд яваад байх нь тун чиг ашиггүй харагдаж эхэллээ.

Анх Дубайн гэрээ, Оюу толгойн татвар, “Эрдэнэт”-ийн 49 гэсхийгээд явж байсан бол одоо Хөгжлийн банкны нэлээд олон зээл хуй түүнтэй холбогдчих шиг боллоо. Бас тэгээд нэгэн цагт нөхөрлөж явсан, төр хувийн “түншлэл” хийж явсан нөхөд нь байхгүйгээр нь далимдуулаад болохгүй, бүтэхгүй бүхнээ түүн рүү түлхэж буй бололтой юм билээ. Тэгэхээр Ч.Сайханбилэг “…Монголдоо өтөлнө” гэж боддог л бол эртхэн нутагтаа ирж учир начраа олсон нь өлзийтэй юм шиг ээ.

2016 онд “Эрдэнэт”-ийн дуулиантай зэрэгцэж дэгдсэн нэг том шуугиан бий. “60 тэрбум”-ын хэрэг л дээ. “Эрдэнэт”-ийнхэд АН-ынхан, “60 тэрбум”-д МАН-ынхан холбогдсон. Энэ хоёр хэргийн хувь заяа ер нь төстэй яваад байгаа юм. Аль алийнх нь “гол хүмүүс” үлдчихсэн.  “Эрдэнэт” дээр Д.Эрдэнэбилэг баригдаж, “60 тэрбум” дээр Ц.Сандуй хохироод хоцорсон. Тэгвэл хууль хяналтынхан “60 тэрбум”-ын хэргийг сэргээн шалгаж эхэлсэн байна. Жу ирсэн нь ч үүнд нөлөөлсөн байж болзошгүй. Ер нь бол хуучин Хотын фракц “60 тэрбум”-д шууд холбогддог. Тэгэхээр энэ фракцынхан сандралдаад байгаа бололтой юм. Ингэж бужигнах өөр нэг шалтгаан нь газрын наймааг шалгаж эхэлсэнтэй холбоотой. Яалт ч үгүй Хотын фракц холбогдох асуудал л даа.

“Тавантолгой төмөр зам“-ын захирал асан Н.Удаанжаргал гэж дээхнэ үед Багшийн дээдийн буудал дээр “…Шаариг хаана байна, шаариг хаана байна” гэдэг байсан тоглоом шиг хүн гарч ирлээ. Солонгосоос алга болоод Сингапураас сураг нь гарсан. Тэгж байгаад Аргентинд баригдах шахсан. Тэндээс зугтаад Тайландад очсон дуулдсан. Дараа нь “…Малайз руу машинаар орлоо” гэсэн. Тэрнээс хойш чимээ алдраад байна. Уг нь Н.Удаанжаргал ирэхэд өөрт нь хамаатай асуудал тийм ч том биш аж. Харин тэр ирвэл балрах нэг “том хүн”-ий нэр дуулдаад, сүүлийн үед чих амраахаа болилоо. Тэр нь “Бодь”-ийн Д.Баясгалан гэнэ. Н.Удаанжаргалын гар, гарын үсэг хоёроор хуваарилагдсан төмөр замын төсвийн цаад эзэн нь тэр гэж яриад байна. Тэгэхээр Н.Удаанжаргал ингэж “тэнээд” яваа нь, тэр хавиар удаах нь түүний л сонирхол гэх аж. Шулуухан хэлэхэд, төр ч, хууль ч тэднийг дийлэхгүй байгаа юм даг уу даа. Ингэж хардах үндэслэл угаасаа бий.  “Бодь”-ийн Д.Баясгалан Хөгжлийн банкны зээл хуйнд холбогдоод л байсан. Тэр хэргийг шүүж эхлээд долоо хонолоо. Тэнд алга л байна. Түүнчлэн нэг хэсэг сүрхий яригдаад, хугацаа нь товлогдоод байсан Нүүрсний нээлттэй сонсгол яагаад сураг алдарсантай ч түүнийг холбоод жиг жуг гээд эхэллээ шүү.

АН гэж үйлтэй нам юм. Нам үйлтэй байна ч гэж юу байхав, жирийн гишүүд нь намаа хуучин хэвэндээ орохыг харах хэцүүхэн л болчих шиг боллоо. Шал өөр эзэдтэйгээр өндийх гэж оролдож байна.

Жишээ нь Б.Хурц сүүлийн үед АН-аас салахаа больсон. Ямар нэг юм болохоор АН-ын тугны өмнө зогсож байгаад л хувийн чанартай мэдээлэл хийж, мэдэгдэл хэлдэг болов. Хамгийн гол нь тэрбээр эвлэж ядаж буй АН-ын “ерөнхий менежер” хийж байна. “…С.Зоригийг хөнөөсөн хэргийг задаллаа” гэх мэдээлэл тарах үеэр “…Энэ асуудал Б.Хурц руу явах юм шиг байна. Яагаад гэвэл Б.Хурц АН-ын эвлэлдэн нэгдэхэд менежер хийсэн. Хөрөнгө санхүү босгоход  Б.Хурц гэдэг хүний үүрэг маш их байгаа учраас  эрх баригч нам олон нийтэд буруу харагдуулахаар оролдож байна” гэсэн “мессеж” тарааж байх жишээтэй. “…Цааш нь ярих уу” гэдэг шиг үргэлжлүүлбэл дандаа АН-д илүү эрх мэдэлтэй байгаа нь дандаа МАНАН-гийнхан байна. Нэг үгээр хэлбэл, нэгэн цагт МАН-д “үүр”-лэж явсан МАНАН-гийнхан одооноос АН-ыг түшиж эхлэв бололтой.