ПАРИС ДАХЬ ИХ МОНГОЛЫН МАХГАЛ

Францын нийслэл Парис хотноо орших Гимэ музей (Guimet Musee) нь дорно дахин, ялангуяа бурхан шашны ховор нандин цуглуулгаараа дэлхийд цуутай билээ. Францын аж үйлдвэрийн хөрөнгөтөн Э.Гимэ 1889 онд байгуулсан тус музейд Монголын шашин түүхтэй холбоотой зүйлс цөөнгүй байдгаас Их Монголын үед шууд хамаарах чулуун Махгал бурхан зүй ёсоор олны анхаарал бишрэлийг хүлээх ажээ.

Цайвар ногоон баргилт чулуугаар сийлж, өнгө ялган будсан 48 см өндөр Махгалын нуруун талд Хубилай Сэцэн хааны багш, Улсын гүүш Пагва ламын туслагч Ацар багшийн захиалгаар усан луу жил буюу 1292 онд бүтээсэн тухай төвөд бичээс байдаг нь тус бурхныг түүх, шашны хосгүй зүйл болгодог юм. Их хаад ч мөргөж байсан байж мэдэх тус шүтээний хийц донжийг шинжихэд Балбад хийсэн болов уу гэж бодогдохоор.

Хиндү шашнаас гаралтай Хар Махгал нь (төвөдөөр Гомбо) Тангад улсын сахиус нь байсан бөгөөд 1227 онд монголчууд Тангадыг мөхөөгөөд Махгалыг төр, цэрэг дайны гол догшин сахиусаа болгожээ. Сүн улсыг төвшитгөх дайн ид ширүүсэх 1274 онд Хубилай Сэцэн хаан зарлиг буулган 1000 лан алтаар Махгал бүтээлгэж, Сүн улс, Нангиадын зүг харуулж, Утай таван хайрханд тахисан агаад 1276 онд баарины “Зуун нүдэт” Баян чинсан бээр Сүн улсын нийслэл Гимсайг /Линань/ авсныхаа дараахан Утайд биеэр ирж, ялалтдаа талархан Алтан Махгалд есөнтөө мөргөсөн гэдэг.

Монголын сүүлчийн их хаан Лигдэн Хутагт тэрхүү Алтан Махгалыг Очирт цагаан хотдоо тахиж асан агаад түүнийг тэнгэр болсны дараа Манжийн хаад Мүгдэнд 20 дугаар зуун гартал Шар зуугийн сүмд тахиж байсан боловч Манж Дай Чин улс мөхөж, самуун цагийн дүйвээнээр дээдсийн шүтээн бараа сураггүй алга болжээ. Гэхдээ 1920-оод онд япон аялагчийн авсан сүүдэр зураг нь үлдсэн бөгөөд тэр зургийг шинжихэд Алтан Махгал өдгөө Парист байгаа чулуун Махгалтай адил балба хийцтэй байсан нь тодорхой болдог юм.